Hệ điều hành Microsoft Windows nổi bật với vô vàn tính năng hữu ích dành cho người dùng. Tuy nhiên, một số chức năng lại bị ẩn đi hoặc không được bật mặc định, điều này gây không ít bất tiện, đặc biệt là khi bạn vừa cài đặt Windows 11 sạch hay mua một chiếc máy tính mới. Trong khi bạn đang bận rộn cài đặt ứng dụng, di chuyển tệp hay cấu hình hệ thống, việc phải mò mẫm bật từng tính năng cần thiết thực sự tốn thời gian. Dù là người dùng phổ thông hay chuyên nghiệp, việc thiếu đi những công cụ quan trọng này có thể gây khó hiểu hoặc cản trở quy trình làm việc. Với tư cách là một chuyên gia về hệ điều hành, tôi tin rằng có những tính năng nên được kích hoạt sẵn để mang lại trải nghiệm Windows 11 mượt mà và hiệu quả hơn ngay từ ban đầu.
5. Tính Năng Khôi Phục Hệ Thống (System Restore)
Tại sao công cụ bảo vệ hệ thống thiết yếu này lại không được bật mặc định?
Tính năng Khôi phục Hệ thống, hay còn gọi là “Bảo vệ Hệ thống”, cho phép người dùng tạo các điểm khôi phục. Điều này cho phép bạn đưa hệ thống về trạng thái trước đó, trước khi có những thay đổi đáng kể. Ví dụ, việc tạo một điểm khôi phục được coi là thực hành tốt nhất trước khi cài đặt một bản cập nhật tính năng lớn như 24H2, cài đặt bộ ứng dụng văn phòng hoặc thực hiện các sửa đổi hệ thống quan trọng.
Đây là một tính năng truyền thống nhưng vô cùng hữu ích, đã nhiều lần giúp tôi “cứu” hệ thống máy tính của mình. Nó thực sự có thể tiết kiệm rất nhiều thời gian nếu có sự cố xảy ra trong quá trình cài đặt phần mềm lớn hoặc cập nhật hệ điều hành. Khi tạo một điểm khôi phục, Windows sẽ lưu lại các thiết lập của hệ thống, cài đặt Registry cũng như các tệp hệ thống và tệp cá nhân quan trọng. Lý do tính năng này không được bật mặc định là vì nó có thể chiếm một lượng đáng kể dung lượng ổ đĩa, đặc biệt sau khi bạn tạo nhiều điểm khôi phục. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể xóa các điểm khôi phục cũ và thiết lập giới hạn không gian lưu trữ tối đa để giải phóng dung lượng ổ đĩa một cách dễ dàng.
4. Chức Năng Kết Thúc Tác Vụ (End Task)
Dễ dàng buộc thoát ứng dụng bị treo ngay từ thanh tác vụ
Khi bạn muốn đóng một ứng dụng trên Windows, cách thông thường là nhấp vào nút X ở góc trên cùng bên phải. Bạn cũng có thể nhấp chuột phải vào biểu tượng ứng dụng trên thanh tác vụ và chọn Đóng cửa sổ, hoặc nhấp chuột phải vào biểu tượng ứng dụng trong khay hệ thống để thoát. Tuy nhiên, có những trường hợp ứng dụng bị treo và không phản hồi. Khi đó, bạn thường phải mở Task Manager (Trình quản lý Tác vụ) và buộc đóng ứng dụng theo cách thủ công. Quá trình để đóng một ứng dụng không phản hồi truyền thống khá rườm rà và tốn nhiều bước.
May mắn thay, bạn có thể kích hoạt tính năng “Kết thúc Tác vụ” (End Task) mới được thêm vào, cho phép bạn nhấp chuột phải trực tiếp vào ứng dụng bị treo trên thanh tác vụ và chọn tùy chọn này. Bạn sẽ không cần phải mở Task Manager, tìm kiếm ứng dụng và kết thúc tiến trình nữa. Thật đáng tiếc, khả năng tiện lợi này lại bị ẩn đi. Để bật tính năng này, bạn hãy điều hướng đến Settings (Cài đặt) -> System (Hệ thống) -> For developers (Dành cho nhà phát triển) và bật tùy chọn End Task (Kết thúc tác vụ).
Kích hoạt và sử dụng tùy chọn Kết thúc Tác vụ trên Windows 11
3. Chế Độ Hiển Thị Đuôi Mở Rộng Tệp Trong File Explorer
Việc không biết loại tệp là gì có thể gây khó chịu
Đây là một tính năng hữu ích khác mà lẽ ra nên được bật mặc định, nhưng lại không. Tôi cảm thấy khá khó chịu mỗi khi phải bật lại tính năng này trên một chiếc PC mới hoặc một bản cài đặt Windows mới hoàn toàn. Theo mặc định, khi bạn duyệt tệp trong File Explorer (Trình khám phá Tệp), các đuôi mở rộng tệp như .txt, .docx, .mp3, .xlsx… không được hiển thị. Microsoft không hiển thị đuôi tệp theo mặc định vì họ muốn giao diện trông gọn gàng hơn và cũng để ngăn người dùng thiếu kinh nghiệm vô tình thay đổi đuôi tệp, gây lỗi.
May mắn thay, có một vài cách để bật tính năng này, và cách dễ nhất là ngay từ File Explorer. Dù tôi cần thay đổi loại tệp hay tìm kiếm các tệp cụ thể để kiểm tra, việc có các đuôi mở rộng tệp trong File Explorer luôn giúp tôi nhận diện tệp cần tìm nhanh chóng hơn rất nhiều. Để File Explorer hiển thị đuôi mở rộng, bạn chỉ cần chọn View (Xem) -> Show (Hiển thị) -> File name extensions (Phần mở rộng tên tệp). Đây là một bước nhỏ, nhưng việc phải thực hiện nó liên tục thực sự phiền phức và tính năng này nên được hiển thị mặc định.
Tùy chọn hiển thị đuôi tệp trong File Explorer của Windows 11
2. Chế Độ Ngủ Đông (Hibernate)
Nên có sẵn trong cài đặt nguồn theo mặc định
Trước hết, cần phân biệt rõ ràng sự khác biệt lớn giữa chế độ Ngủ đông (Hibernate) và chế độ Ngủ (Sleep). Cả hai đều là các tùy chọn tiết kiệm điện năng, nhưng chúng hoạt động theo những cách riêng biệt. Chế độ Ngủ đưa PC của bạn vào trạng thái tiêu thụ ít điện năng, lưu các tài liệu, ứng dụng đang mở và trạng thái hệ thống vào bộ nhớ RAM. Nó lý tưởng cho những lúc bạn nghỉ giải lao ngắn khỏi PC và muốn tiết kiệm pin. Khi quay lại máy, bạn có thể tiếp tục công việc ngay lập tức. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nếu PC của bạn đang ở chế độ Ngủ và hết pin hoàn toàn, có khả năng bạn sẽ mất công việc chưa được lưu.
Trong khi đó, chế độ Ngủ đông lưu toàn bộ công việc và trạng thái hệ thống của bạn vào ổ cứng HDD hoặc SSD. Điều này cho phép bạn tắt hoàn toàn PC mà vẫn bảo toàn phiên làm việc của mình, và bạn có thể tiếp tục phiên đó ngay khi bật máy lại. Không giống như chế độ Ngủ, chế độ Ngủ đông không yêu cầu nguồn điện để duy trì trạng thái hệ thống đã lưu.
Cả hai tùy chọn đều hữu ích tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng của bạn. Chế độ Ngủ và Ngủ đông nên được cung cấp sẵn trong cài đặt nguồn trên menu Start. Thay vào đó, bạn chỉ có chế độ Ngủ mặc định, còn chế độ Ngủ đông lại phải tự kích hoạt để nó xuất hiện trong các tùy chọn nguồn. Bạn có thể bật nó từ Control Panel (Bảng điều khiển), nhưng cũng có thể dễ dàng bật hoặc tắt từ dòng lệnh (CLI). Hãy khởi chạy PowerShell với quyền quản trị viên và nhập lệnh sau, thay đổi thành “on” hoặc “off” tùy theo nhu cầu: powercfg /hibernate on.
1. Nút Start Menu Nằm Ở Bên Trái
Thói quen người dùng lâu năm đã định hình vị trí này
Việc nút Start Menu nằm ở giữa thanh tác vụ có lẽ là vấn đề nổi bật và gây khó chịu nhất đối với người dùng Windows 11 mới. Trong hơn 30 năm qua, người dùng đã quen với việc di chuyển chuột đến góc trái màn hình để mở Start Menu. Vị trí này đã ăn sâu vào tiềm thức và thói quen của chúng ta. Mặc dù cá nhân tôi đã quen dần với nó, nhưng những người dùng mới chắc chắn sẽ gặp khó khăn với việc căn chỉnh này. May mắn là bạn có thể di chuyển nó sang bên trái, nhưng một lần nữa, bạn phải vào cài đặt để thực hiện. Theo tôi, nó nên mặc định ở bên trái và người dùng có thể tùy chọn căn giữa nếu muốn.
Bạn hãy vào Settings (Cài đặt) -> Personalization (Cá nhân hóa) -> Taskbar (Thanh tác vụ) -> Taskbar behaviors (Hành vi thanh tác vụ) và đặt tùy chọn “Taskbar alignment” (Căn chỉnh thanh tác vụ) thành Left (Trái). Nếu bạn vẫn cảm thấy khó chịu với Start Menu mặc định, hoàn toàn có thể thực hiện các tùy chỉnh sâu hơn với các ứng dụng bên thứ ba như Start11, StartAllBack hoặc Windhawk.
Cài đặt căn chỉnh thanh tác vụ để di chuyển Start Menu sang trái trên Windows 11
Biểu tượng ứng dụng Start11 v2
Kích hoạt các tính năng nên được bật mặc định thật sự phiền toái
Windows 11 cung cấp rất nhiều tùy chọn, nhưng việc phải tự mình bật các tính năng lẽ ra nên được kích hoạt sẵn từ đầu thực sự tốn thời gian. Điều này làm gián đoạn quy trình làm việc của bạn và giảm hiệu quả sử dụng. Sẽ rất hữu ích nếu Microsoft chủ động bật sẵn những tính năng này (và nhiều tính năng khác nữa). Người dùng mua Windows với kỳ vọng về tính năng và sự dễ sử dụng, và họ mong muốn không phải mất công tìm kiếm cách bật những tính năng cơ bản để chúng có thể sẵn sàng phục vụ ngay lập tức.
