Trong thế giới công nghệ, đặc biệt là phần cứng máy tính và chơi game, thuật ngữ “nghẽn cổ chai” (bottleneck) thường bị hiểu sai lệch nghiêm trọng. Điều này chủ yếu do những thông tin chưa chính xác lan truyền trên internet, khiến người dùng không chỉ bối rối mà còn chi tiền vào những phần cứng không cần thiết hoặc không phù hợp. Bạn có thể dễ dàng bắt gặp những cuộc tranh luận nảy lửa trên các diễn đàn về việc CPU hay GPU đang gây ra “nghẽn”, và mặc dù một số nhận định là đúng, nhưng không ít người lại cho rằng đây là vấn đề tồi tệ nhất có thể xảy ra với một chiếc PC.
Tuy nhiên, “nghẽn cổ chai” không đồng nghĩa với việc chiếc PC của bạn kém hiệu quả. Thậm chí, ngay cả khi sở hữu bộ vi xử lý (CPU) và card đồ họa (GPU) mạnh mẽ nhất thị trường, bạn vẫn có thể gặp phải tình trạng nghẽn trong một số kịch bản cụ thể – ví dụ như khi chơi game ở độ phân giải thấp. Để giúp độc giả của 123thuthuat.com có cái nhìn đúng đắn và toàn diện hơn, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu và làm sáng tỏ 5 hiểu lầm phổ biến nhất về nghẽn cổ chai CPU và GPU.
5. CPU luôn là “thủ phạm” chính?
Các linh kiện khác như RAM và GPU cũng có thể kìm hãm hiệu suất PC của bạn
Khi gặp phải tình trạng nghẽn cổ chai PC, nhiều người thường nghĩ ngay đến việc nâng cấp CPU. Tuy nhiên, việc chỉ tập trung vào CPU là chưa đủ. Đúng là một CPU yếu sẽ kìm hãm sức mạnh của một GPU mạnh mẽ, nhưng bạn cũng không nên bỏ qua thực tế rằng một card đồ họa cấp thấp hoặc đã lỗi thời cũng có thể gây nghẽn cổ chai cho một CPU mạnh. Chẳng hạn, khi bạn trải nghiệm một tựa game đòi hỏi đồ họa cao như Black Myth: Wukong trên một PC với Ryzen 9800X3D mạnh mẽ nhưng lại kết hợp với RTX 3050, hiệu suất ở các độ phân giải cao chắc chắn sẽ không đạt được như kỳ vọng. Mặc dù nhiều người không gọi đây là “nghẽn cổ chai GPU”, nhưng về bản chất, đó chính xác là những gì đang xảy ra. Trong trường hợp này, việc chơi game ở độ phân giải 1080p và giảm cài đặt đồ họa sẽ giúp giảm thiểu tình trạng nghẽn.
Tương tự, khi không có đủ RAM để vận hành một tựa game tối ưu, PC của bạn sẽ buộc phải sử dụng bộ nhớ ảo trên ổ SSD, điều này thường dẫn đến tình trạng chậm trễ và giật lag. Tốc độ RAM chậm cũng có thể gây nghẽn cổ chai trong quá trình truyền dữ liệu giữa CPU và bộ nhớ hệ thống. Đây là lý do tại sao tại 123thuthuat.com, chúng tôi luôn khuyên bạn nên kích hoạt cấu hình XMP hoặc EXPO nếu RAM của bạn hỗ trợ. Cuối cùng, nếu bạn lắp đặt một GPU hỗ trợ tốc độ PCIe 4.0 hoặc cao hơn vào một bo mạch chủ chỉ có khe cắm PCIe 3.0, hiệu suất của card đồ họa sẽ bị ảnh hưởng đáng kể.
4. Bạn nhất thiết phải mua phần cứng mới?
Thường thì, một vài điều chỉnh cài đặt có thể giảm thiểu nghẽn cổ chai
Người dùng thường được khuyên rằng phải mua CPU nhanh hơn, RAM tốc độ cao hơn hoặc GPU mạnh hơn để khắc phục nghẽn cổ chai PC, nhưng trên thực tế, bạn không nhất thiết phải chi một khoản tiền lớn. Có nhiều cách để giảm thiểu tình trạng nghẽn cổ chai, và phần lớn trong số đó liên quan đến việc điều chỉnh một số cài đặt đồ họa trong game. Ví dụ, nếu CPU của bạn đang hoạt động gần 100% công suất, bạn có thể thử giảm tải bằng cách hạ thấp các cài đặt hình ảnh như khoảng cách tầm nhìn (draw distance), mật độ dân cư (population density) và chất lượng vật lý (physics quality). Ngoài ra, bạn có thể tắt bớt các ứng dụng chạy nền hoặc giới hạn tốc độ khung hình (FPS) ở mức 60FPS.
Cài đặt DLSS trong game Cyberpunk 2077, một tính năng giúp tăng FPS và giảm tải GPU.
Tương tự, nếu bạn sở hữu một GPU cấp thấp hơn, bạn có thể bật các tính năng nâng cấp độ phân giải như Nvidia DLSS hoặc AMD FSR để tăng tốc độ khung hình. Bạn cũng có thể tắt tính năng Ray Tracing và đặt chất lượng đổ bóng (shadow) và kết cấu (texture) ở mức thấp để “vắt” thêm hiệu suất. Thêm vào đó, nếu bạn có một card đồ họa hiện đại hỗ trợ tính năng tạo khung hình (Frame Generation), việc kích hoạt nó có thể giúp giảm nhẹ cả nghẽn cổ chai CPU và GPU.
3. Mức sử dụng CPU cao luôn là dấu hiệu của nghẽn cổ chai?
Một số tựa game được thiết kế để tận dụng nhiều CPU
Nhiều người bắt đầu lo lắng khi mức sử dụng CPU của họ gần đạt 100% trong khi chơi game. Tuy nhiên, một số thể loại game như chiến thuật, MMORPG, mô phỏng và thế giới mở được thiết kế để yêu cầu nhiều tài nguyên CPU. Chẳng hạn, các game MMORPG phụ thuộc rất nhiều vào CPU để xử lý các tương tác của người chơi, trong khi các game thế giới mở đòi hỏi CPU phải tải các tài sản lớn và xử lý hành vi của NPC. Thông thường, ít nhất trong những game này, việc CPU sử dụng cao có thể cho thấy bạn đang nhận được hiệu suất tối đa từ PC của mình. Mặc dù vậy, cũng có khả năng một số ứng dụng chạy nền đang tích cực sử dụng tài nguyên CPU.
Biểu đồ mức sử dụng CPU 8 lõi khi chơi Cyberpunk 2077, minh họa việc CPU tải cao trong các game nặng.
Tóm lại, tải CPU cao chỉ nên là mối lo ngại khi bạn thấy mức sử dụng GPU của mình nằm dưới 80% trong khi giám sát phần cứng bằng một công cụ như MSI Afterburner. Trong những trường hợp này, bạn có thể gặp phải tình trạng tụt khung hình (frame drops) và giật lag (stuttering).
2. Các công cụ tính toán nghẽn cổ chai là chính xác?
Chúng thường đưa ra kết quả sai lệch và gây thêm hiểu lầm
Hãy làm rõ điều này: các công cụ tính toán nghẽn cổ chai (bottleneck calculators) không đáng tin cậy. Trên thực tế, chúng tôi không khuyến nghị sử dụng các công cụ này vì chúng thường đưa ra kết quả sai lệch, gây thêm nhầm lẫn và dẫn đến những quyết định mua sắm bốc đồng. Các công cụ này yêu cầu bạn nhập thông số kỹ thuật PC của mình để đưa ra một kết quả mơ hồ, nhưng bạn nên xem xét nó một cách cực kỳ thận trọng.
Thứ nhất, tình trạng nghẽn cổ chai thay đổi tùy theo từng trò chơi, và các công cụ này bỏ qua khía cạnh đó. Ví dụ, một chiếc PC với Ryzen 7800X và RTX 4090 có thể hoạt động rất tốt trong một game nặng về GPU như Cyberpunk 2077, trong khi bạn có thể gặp nghẽn cổ chai CPU trong Valorant. Ngoài ra, chúng không xem xét tần số quét của màn hình. Ở tần số quét cao hơn, các game có xu hướng đòi hỏi nhiều CPU hơn, đặc biệt là khi GPU của bạn có thể render khung hình nhanh hơn. Quan trọng hơn, chúng đưa ra ước tính phần trăm về nghẽn cổ chai, trong khi trên thực tế, không có cách nào chuẩn hóa để đo lường nghẽn cổ chai PC.
Giao diện một công cụ tính toán nghẽn cổ chai PC với cấu hình RTX 3080 và Ryzen 7 5700X, thường cho kết quả không chính xác.
1. CPU có nhiều lõi hơn có thể khắc phục nghẽn cổ chai?
Tốc độ xung nhịp của CPU quan trọng hơn số lượng lõi
Số lượng lõi của CPU chỉ có ý nghĩa đến một mức độ nhất định, bởi vì ngay cả một số game đòi hỏi cao nhất cũng chỉ sử dụng khoảng 6-8 lõi. Do đó, nếu bạn đã có một CPU 8 lõi, bạn có thể ngừng nghĩ rằng việc nâng cấp lên CPU nhiều lõi hơn sẽ giúp cải thiện hiệu suất chơi game của mình. Hầu hết các game và phần mềm thông thường đều ưu tiên hiệu suất đơn luồng (single-threaded performance) hơn là số lượng lõi thô, có nghĩa là hiệu suất của từng lõi quan trọng hơn.
Bộ vi xử lý AMD Ryzen 9 9950X được lắp đặt, minh họa CPU hiệu năng cao với nhiều lõi.
Chẳng hạn, Ryzen 9 7950X có 16 lõi, nhưng nó vẫn thường xuyên kém hơn Ryzen 9 7800X3D 8 lõi trong các bài thử nghiệm chơi game. Điều này là do Ryzen 9 7800X3D có hiệu suất đơn lõi tốt hơn và bộ nhớ đệm L3 (L3 cache) lớn hơn. Chỉ số IPC (Instructions Per Cycle – Số lệnh mỗi chu kỳ) của CPU cũng quan trọng không kém; các CPU mới hơn có chỉ số IPC cao hơn, nghĩa là chúng có thể thực hiện nhiều công việc hơn ở cùng tốc độ xung nhịp so với các CPU cũ.
Nghẽn cổ chai không làm PC của bạn trở nên vô dụng
Chỉ vì bạn đang gặp phải tình trạng nghẽn cổ chai CPU hoặc GPU không có nghĩa là bạn phải vội vàng chi tiền để mua phần cứng mới. Trong hầu hết các trường hợp, mức tăng hiệu suất thêm 10-15% mà bạn có thể nhận được không đáng so với toàn bộ chi phí của một CPU và bo mạch chủ mới. Tình trạng nghẽn cổ chai PC không nên là vấn đề đáng báo động trừ khi bạn đang đối mặt với các sự cố gây gián đoạn trải nghiệm chơi game của mình, như giật lag hoặc tụt khung hình nghiêm trọng. Ngay cả khi đó, vẫn có những cách để giảm thiểu nghẽn cổ chai bằng cách điều chỉnh một số cài đặt như chúng ta đã thảo luận ở trên. Tuy nhiên, khi đến lúc nâng cấp PC, hãy đảm bảo rằng bạn ưu tiên nâng cấp linh kiện yếu nhất, dù đó là CPU hay GPU của bạn.
Bạn có kinh nghiệm nào về việc xử lý nghẽn cổ chai hay những hiểu lầm nào khác muốn chia sẻ không? Hãy để lại bình luận bên dưới để cùng 123thuthuat.com thảo luận nhé!
