Máy tính cá nhân của bạn cần được cập nhật thường xuyên: từ driver đồ họa mới nhất, phiên bản BIOS gần đây, cho đến các bản vá lỗi Windows. Tuy nhiên, một thành phần quan trọng thường bị bỏ qua chính là firmware của ổ đĩa thể rắn (SSD). Mặc dù bạn không cần phải liên tục cập nhật firmware cho SSD của mình, nhưng việc này lại đóng vai trò quan trọng hơn bạn nghĩ, đặc biệt là khi bạn mới lắp đặt một ổ đĩa mới vào hệ thống. Hầu hết người dùng có thể chưa từng cập nhật firmware SSD, thậm chí còn không biết sự tồn tại của nó. Tuy nhiên, đây lại là một trong những bước đầu tiên bạn nên thực hiện khi cài đặt một ổ SSD mới.
Firmware: Trái Tim Vận Hành Ổ Đĩa SSD
Điều Gì Khiến SSD Hoạt Động Hiệu Quả?
Firmware cho ổ cứng không phải là khái niệm mới. Với các ổ đĩa cứng truyền thống (HDD), firmware thường được cài đặt sẵn từ nhà máy và hiếm khi có bản cập nhật dành cho người dùng cuối. Ngược lại, SSD cũng được xuất xưởng với firmware mặc định, nhưng chúng ta đang chứng kiến sự gia tăng đáng kể các bản cập nhật firmware hướng đến người dùng. Lý do chính nằm ở sự khác biệt về cách thức hoạt động giữa SSD và HDD.
Cả HDD và SSD đều có một bộ điều khiển (controller) quản lý việc ghi dữ liệu. Tuy nhiên, bộ điều khiển này trên SSD đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Bộ nhớ flash NAND trong SSD sẽ bị suy giảm hiệu suất và tuổi thọ theo thời gian sử dụng và số lần ghi. Do đó, bộ điều khiển không chỉ phải ghi dữ liệu chính xác mà còn phải quản lý mức độ hao mòn (wear leveling) để đảm bảo các khối bộ nhớ được sử dụng đồng đều, tối ưu hóa tuổi thọ của ổ đĩa. Một firmware lỗi có thể khiến bộ điều khiển ghi dữ liệu lặp đi lặp lại vào cùng một khối, đẩy nhanh quá trình “chết” của ổ đĩa.
Ngoài ra, bộ điều khiển SSD còn phải xử lý nhiều tác vụ phức tạp hơn so với HDD, điển hình là quy trình “thu gom rác” (garbage collection). Trong khi tác vụ này không liên quan đến HDD, nó lại là một phần thiết yếu đối với SSD để duy trì hiệu suất. Với nhiều tác vụ phức tạp hơn, bộ điều khiển trên SSD đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu và hiệu suất tổng thể. Và chính firmware là thứ điều khiển hoạt động của bộ điều khiển đó.
Thời Điểm Vàng Để Cập Nhật Firmware SSD
Vấn Đề Tiềm Ẩn Của SSD Không Phải Lúc Nào Cũng Lộ Diện
Một quan niệm phổ biến là “nếu mọi thứ đang hoạt động bình thường thì không cần cập nhật”. Điều này có một phần đúng, nhưng lại không hoàn toàn chính xác khi nói đến SSD. Lý do là SSD có thể chứa các vấn đề tiềm ẩn, chỉ bộc lộ sau một thời gian dài sử dụng hoặc khi đã quá muộn để khắc phục. Một số lỗi chỉ xuất hiện trong những điều kiện nhất định, trong khi những lỗi khác có thể phát sinh do thay đổi phần cứng xung quanh SSD, ngay cả khi bản thân ổ đĩa không thay đổi.
Thời điểm tốt nhất để cập nhật firmware SSD cần một chút suy luận hợp lý, nhưng chúng tôi đặc biệt khuyên bạn nên kiểm tra bản cập nhật firmware ngay khi cài đặt SSD. Dù đó là một SSD hoàn toàn mới, một ổ đĩa đã qua sử dụng, hay được tháo từ hệ thống khác sang, nếu bạn đang lắp đặt một ổ đĩa mới vào PC của mình, hãy kiểm tra bản cập nhật firmware. Việc này giúp bạn khởi đầu hành trình sử dụng phần cứng một cách tối ưu nhất. Hơn nữa, việc cập nhật firmware SSD không quá thường xuyên nên đây là thời điểm dễ nhớ để thực hiện.
Cập nhật firmware cũng là cách tốt để phòng ngừa nguy cơ mất dữ liệu tiềm ẩn. Các công cụ hiện đại ngày nay đã giúp việc cập nhật firmware SSD trở nên khá đơn giản và an toàn, thường cho phép bạn thực hiện mà không làm mất dữ liệu. Tuy nhiên, rủi ro vẫn luôn tồn tại. Dù không có lý do gì để máy sấy tóc của bạn tương tác với bồn tắm, nhưng vẫn có các biện pháp an toàn phòng trường hợp chúng xảy ra. Tương tự, việc cập nhật firmware SSD không nên xóa dữ liệu của bạn, nhưng bạn vẫn nên có một bản sao lưu sẵn có phòng trường hợp xấu nhất.
Nếu bạn thực hiện cập nhật khi mới lắp đặt một SSD mới, rất có thể bạn đã định dạng ổ đĩa, biến đây thành thời điểm hoàn hảo để kiểm tra firmware mà không có nguy cơ mất dữ liệu. Một lần nữa, dù có các công cụ cho phép bạn cập nhật firmware SSD mà không cần định dạng ổ đĩa, việc sao lưu dữ liệu vẫn là điều nên làm nếu bạn có ý định thực hiện cập nhật.
Không Cần Quá Lo Lắng Về Việc Cập Nhật Liên Tục
Tần Suất Cập Nhật Firmware SSD
Không giống như các thành phần khác của PC, việc cập nhật firmware SSD không cần diễn ra thường xuyên. Có thể bạn chỉ cần thực hiện một hoặc hai lần trong suốt vòng đời của ổ đĩa. Hơn nữa, SSD càng cũ, khả năng cần cập nhật firmware càng thấp. Trong những ngày đầu của SSD dành cho máy tính để bàn, các hãng chủ yếu chỉ cung cấp firmware mặc định và hiếm khi có bản cập nhật trực tiếp cho người tiêu dùng sau đó.
Dưới đây là một số lời khuyên thực tế để bạn tham khảo. SSD càng mới ra mắt (không phải mới mua), bạn càng nên kiểm tra cập nhật thường xuyên hơn. Đặc biệt là gần đây, với sự mở rộng về tính năng và các lớp quản lý phần mềm trong SSD, những lỗi lớn nhất thường được khắc phục trong vài tháng sau khi sản phẩm ra mắt. Nếu bạn có một SSD đã vài năm tuổi và đã cập nhật firmware ít nhất một lần, có lẽ bạn không cần cập nhật thêm. Dù việc kiểm tra không hại gì, nhưng các nhà phát triển thường không sửa lỗi firmware lớn sau nhiều năm kể từ khi sản phẩm được phát hành.
Cách Kiểm Tra Và Cập Nhật Firmware SSD Đơn Giản
Có một cách rất đơn giản để biết khi nào có bản cập nhật firmware và liệu bạn có cần cài đặt chúng hay không: Chỉ cần tải xuống tiện ích phần mềm do hãng SSD của bạn cung cấp. Samsung có Samsung Magician, WD và SanDisk có SanDisk Toolbox, Corsair có Corsair SSD Toolbox, và Crucial có Storage Executive. Hầu hết các thương hiệu lớn đều có ít nhất một tiện ích SSD cơ bản có thể thông báo và cài đặt bản cập nhật firmware khi có sẵn. Một số tiện ích, như Samsung Magician, thậm chí còn cho phép bạn xem phiên bản firmware hiện tại để biết mình có cần cập nhật hay không.
Giao diện phần mềm Samsung Magician, tiện ích giúp kiểm tra và cập nhật firmware SSD hiệu quả.
Một số SSD không có tiện ích riêng (ví dụ như các ổ SSD Inland của Micro Center), nhưng các bản cập nhật firmware cũng thường hiếm hơn đối với những ổ đĩa này, nếu có. Những ổ SSD giá rẻ này thường sử dụng firmware của bên thứ ba, vốn đã được sử dụng trên các ổ SSD khác, nhưng đó lại là một câu chuyện khác.
Firmware: Yếu Tố Quyết Định Hiệu Suất Và Tuổi Thọ
Nếu bạn muốn đạt được hiệu suất và tuổi thọ tốt nhất từ SSD của mình, việc cập nhật firmware là điều cần thiết. Bạn không cần phải flash mọi bản phát hành firmware, và sau một vài năm, bạn có thể không cần phải quan tâm đến nó nữa. Nhưng với sự phức tạp ngày càng tăng của SSD, việc giữ cho firmware được cập nhật trong ít nhất vài tháng đầu sau khi ra mắt là một ý tưởng tốt để đảm bảo ổ đĩa của bạn luôn hoạt động ổn định và tối ưu nhất.
Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn về việc cập nhật firmware SSD trong phần bình luận bên dưới! Bạn có gặp vấn đề gì không, hay việc cập nhật đã giúp cải thiện hiệu suất SSD của bạn như thế nào?
