Nhiều game thủ thường nâng cấp CPU sau mỗi hai hoặc ba thế hệ để đảm bảo chúng hoạt động ăn ý với các card đồ họa mới hơn và tránh hiện tượng nghẽn cổ chai tiềm ẩn. Điều này hoàn toàn hợp lý, vì một CPU cũ có thể kìm hãm hiệu suất của GPU đời mới, đặc biệt là các dòng cao cấp, không phát huy được tối đa sức mạnh. Bản thân tôi cũng đã trải nghiệm điều này khi nâng cấp lên RTX 4090 vào năm 2022 mà không nâng cấp con Ryzen 9 5900X của mình. Mức sử dụng GPU khá thấp trong nhiều tựa game, và tôi hầu như không thấy được mức tăng hiệu suất 60 đến 70% so với RTX 3090 như mong đợi.
Tuy nhiên, việc nâng cấp CPU không phải lúc nào cũng đảm bảo cải thiện đáng kể FPS, đặc biệt nếu các thành phần khác trong hệ thống của bạn cũng đang “cản chân” GPU. Đôi khi, nút thắt cổ chai thực sự lại nằm ở những nơi khác, như tốc độ và độ trễ của RAM hay thậm chí là hiện tượng quá nhiệt (thermal throttling). Đó là lý do tại sao bạn không nên vội vàng mua CPU mới mà không theo dõi kỹ PC của mình nếu đang gặp phải tình trạng FPS thấp hơn dự kiến hoặc chỉ số 1% Low kém khi chơi game. Dưới đây là những dấu hiệu rõ ràng cho thấy việc nâng cấp CPU không giúp cải thiện hiệu suất chơi game của bạn.
Mức sử dụng GPU vẫn thấp hơn mong đợi
CPU của bạn có thể không phải là nguyên nhân gây nút thắt cổ chai ngay từ đầu
Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy việc nâng cấp CPU không mang lại hiệu quả là khi bạn nhận thấy mức sử dụng GPU của mình vẫn chưa đạt đến mức mong muốn. Nếu bạn thấy GPU vẫn duy trì ở khoảng 70-80% thay vì 90-99% mặc dù đã có một CPU mới hơn, vấn đề thực sự có thể nằm ở việc tối ưu hóa game, lỗi driver, tốc độ và độ trễ của RAM, hoặc thậm chí là các tiến trình chạy nền đang tiêu tốn tài nguyên PC của bạn. Ví dụ, nếu RAM của bạn không đủ nhanh, nó sẽ ngăn bộ xử lý hoạt động tối ưu trong các tựa game bị giới hạn bởi CPU (CPU-bound titles), dẫn đến mức sử dụng GPU thấp hơn.
Khi tôi nâng cấp từ Ryzen 5900X lên 5800X3D, mức sử dụng GPU của tôi đã tăng lên đáng kể, nhưng điều đó không có nghĩa là tôi đạt được 90-99% mức sử dụng trong tất cả các game đã chơi. Chẳng hạn, mức sử dụng GPU vẫn dao động khoảng 60-75% trong Valorant ở độ phân giải 1440p. Đó là vì nhiều game, đặc biệt là các tựa game cạnh tranh, không tận dụng hết các GPU cao cấp như RTX 4090 và RTX 5090. Ngay cả khi bạn sở hữu CPU nhanh nhất trên thị trường, bạn cũng không nên mong đợi mức sử dụng GPU 90-99% trong mọi tựa game, đặc biệt ở các độ phân giải thấp hơn như 1080p và 1440p.
Chỉ số FPS 0.1% và 1% Low không cải thiện đáng kể
Tốc độ khung hình trong game vẫn giảm mạnh trong các cảnh đồ họa nặng
Nhiều người trong chúng ta chỉ tập trung vào tốc độ khung hình trung bình để đánh giá hiệu suất của một tựa game, nhưng chúng không phải lúc nào cũng phản ánh được mức độ mượt mà khi chơi. Đó là lý do tại sao việc theo dõi chỉ số FPS 0.1% và 1% Low cũng quan trọng không kém. Các chỉ số này thể hiện tốc độ khung hình thấp nhất mà bạn gặp phải trong một phiên chơi game. Nếu chúng thấp hơn đáng kể so với FPS trung bình, bạn sẽ gặp phải tình trạng giật cục và tụt khung hình. Trong nhiều trường hợp, việc nâng cấp lên bộ xử lý mới sẽ cải thiện chỉ số 0.1% và 1% Low, nhưng nếu chúng vẫn kém ấn tượng, có khả năng một thành phần khác đang là nguyên nhân gây ra vấn đề.
Hai ảnh chụp màn hình game Forspoken hiển thị chỉ số FPS với và không có công nghệ AFMF thông qua AMD Adrenalin, minh họa sự thay đổi tốc độ khung hình.
Chỉ số 0.1% và 1% Low kém có thể là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy RAM đang làm chậm PC của bạn khi chơi game. Khi RAM của bạn không đủ nhanh để cung cấp dữ liệu cho CPU, bạn vẫn sẽ gặp phải tình trạng giật cục và tụt khung hình, đặc biệt trong các tình huống yêu cầu nhiều tài nguyên CPU. Tương tự, nếu bạn không có đủ RAM để chạy một tựa game cụ thể, PC của bạn sẽ bắt đầu sử dụng tệp trao đổi (paging file) trên ổ đĩa lưu trữ. Ngay cả khi bạn có SSD NVMe, bạn vẫn sẽ gặp phải tình trạng giật nhẹ vì nó không nhanh bằng bộ nhớ hệ thống. Đây là lý do tại sao bạn nên ưu tiên nâng cấp RAM khi lên kế hoạch nâng cấp PC tiếp theo.
Thời gian tải game không hề được cải thiện
Tốc độ tải game không phải lỗi của CPU
Nếu bạn nâng cấp CPU nhưng nhận ra rằng hầu hết các game vẫn mất thời gian tải như cũ, hãy biết rằng thời gian tải được quyết định bởi tốc độ ổ đĩa lưu trữ, chứ không phải bộ xử lý của bạn. Ngay cả khi bạn nâng cấp lên một CPU có hiệu suất đơn nhân tốt hơn nhiều hoặc bộ nhớ đệm L3 lớn hơn, bạn cũng sẽ khó nhận thấy bất kỳ sự khác biệt nào về thời gian tải. Đó là vì các tựa game hiện đại tải một lượng lớn dữ liệu game, như vân bề mặt (textures), mô hình nhân vật và tài sản môi trường, từ ổ đĩa lưu trữ vào RAM trước khi bạn bắt đầu chơi.
Màn hình tải game Halo: Reach trong bộ sưu tập Master Chief Collection, minh họa thời gian chờ tải dữ liệu game.
Đây là một trong nhiều lý do tại sao tôi khuyên bạn nên nâng cấp lên ổ NVMe cho việc chơi game trong năm 2025. Một ổ SATA SSD chậm hoặc tệ hơn là ổ cứng cơ học (HDD) sẽ luôn kìm hãm tốc độ tải của bạn, bất kể CPU của bạn nhanh đến đâu. Nếu bạn thực sự muốn thời gian tải nhanh hơn đáng kể, chi tiền cho một ổ SSD PCIe 4.0 hoặc 5.0 sẽ là lựa chọn khôn ngoan hơn, đặc biệt nếu bo mạch chủ của bạn hỗ trợ. Kết hợp bộ lưu trữ nhanh với đủ RAM để tránh sử dụng paging file sẽ mang lại trải nghiệm chơi game tốt hơn nhiều so với việc chỉ nâng cấp CPU đơn thuần.
Một CPU mạnh mẽ sẽ không thể cứu bạn khỏi nút thắt cổ chai không đúng chỗ
Tôi hiểu cảm giác khó chịu khi chi hàng trăm đô la cho một CPU mới, và có thể cả bo mạch chủ mới, chỉ để nhận ra rằng hiệu suất chơi game của mình hầu như không được cải thiện. Tôi đã từng vội vàng nâng cấp CPU trong quá khứ, chỉ để đối mặt với tình trạng giật lag tương tự cho đến khi tôi nâng cấp các thành phần khác trong PC của mình. Chỉ vì GPU và CPU là hai thành phần quan trọng nhất đóng góp vào tốc độ khung hình trong game không có nghĩa là chúng là những yếu tố duy nhất. Nếu không có RAM tốc độ cao và bộ nhớ lưu trữ nhanh, PC của bạn sẽ không được cân bằng, và ngay cả CPU mạnh nhất đôi khi cũng sẽ gặp khó khăn trong việc mang lại trải nghiệm chơi game mượt mà mà bạn đang tìm kiếm.
Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn về việc nâng cấp PC và các nút thắt cổ chai bạn từng gặp phải trong phần bình luận bên dưới nhé!
