Là một người đam mê khám phá các bản phân phối Linux khác nhau, hành trình tìm kiếm một hệ điều hành phù hợp nhất với nhu cầu cá nhân của tôi vẫn đang tiếp diễn. Arch Linux, một trong những lựa chọn phổ biến, hoạt động tốt nhất khi được tích hợp sẵn với các môi trường desktop như KDE hoặc GNOME. Tuy nhiên, nếu bạn không tuân thủ cấu hình này, hệ thống có xu hướng dễ bị “vỡ”, và đòi hỏi rất nhiều cấu hình thủ công phức tạp.
Mặt khác, NixOS lại mang đến không gian rộng lớn hơn cho việc thử nghiệm, nhờ vào các tính năng phục hồi và khôi phục (rollback) dễ dàng. Mặc dù có đường cong học tập ban đầu khá dốc, đặc biệt đối với những người dùng chưa quen thuộc với các khái niệm lập trình chức năng, một khi đã nắm vững các tệp cấu hình và hệ thống mô-đun của nó, bạn sẽ nhận ra NixOS cực kỳ linh hoạt và dễ dàng di chuyển giữa các hệ thống với thiết lập tối thiểu. Arch cũng có đường cong học tập tương đối cao cho người mới chuyển từ Windows sang Linux. Tuy nhiên, nếu bạn làm hỏng một phần nào đó của hệ thống, việc khôi phục về trạng thái trước đó sẽ dễ dàng hơn nhiều với NixOS so với Arch, mang lại nhiều không gian hơn cho việc thử nghiệm và tinh chỉnh cho đến khi mọi thứ hoạt động hoàn hảo.
1. Khả năng khôi phục dễ dàng
Thử nghiệm, lỗi và khôi phục về trạng thái ổn định
Hướng dẫn sử dụng NixOS chi tiết
Một trong những ưu điểm nổi bật của NixOS so với Arch chính là khả năng phục hồi ấn tượng. NixOS tích hợp tính năng thay đổi nguyên tử (atomic changes) và khôi phục (rollbacks) cho các tác vụ nâng cấp hệ thống, cập nhật và thay đổi cấu hình. Điều này cho phép tôi thoải mái thử nghiệm với hệ điều hành, và nếu tôi vô tình làm hỏng thứ gì đó, việc khôi phục lại sẽ rất đơn giản. Bạn có thể hình dung tính năng này như một phiên bản nâng cao hơn của tính năng Khôi phục Hệ thống (System Restore) trên Windows.
Chẳng hạn, tôi có thể ngay lập tức khôi phục về trạng thái trước đó nếu bắt đầu gặp lỗi, đảm bảo máy tính của tôi luôn hoạt động trong một cấu hình ổn định và nhất quán. Trong khi đó, Arch tập trung vào việc cung cấp nhiều tùy chọn cấu hình và xây dựng thủ công hơn. Mặc dù Arch cực kỳ tùy biến và có thể cấu hình sâu rộng, nhưng bạn thường phải cài đặt lại mọi thứ khi có sự cố, điều này có thể gây nản lòng cho những người đang chuyển đổi từ Windows sang Linux và cố gắng thiết lập hệ thống. Với Arch, tôi thường phải tự tay xây dựng mọi thứ, và hệ thống có thể bị lỗi do mô hình cập nhật ứng dụng và hệ thống của nó, hoặc do tôi tự ý chỉnh sửa cấu hình.
2. Cấu hình khai báo
Một tệp cấu hình kiểm soát mọi thứ
NixOS sử dụng một tệp cấu hình duy nhất để thiết lập trạng thái của hệ thống, bao gồm các dịch vụ, cài đặt và các gói đã cài đặt. Điều này cho phép tôi sao chép lại hệ thống trên bất kỳ máy nào chỉ với một bản sao của tệp cấu hình, giúp việc xây dựng lại hệ thống trở nên dễ dàng. Đây là một tính năng thú vị cho phép bạn ghi lại mọi thứ mình muốn, chẳng hạn như ứng dụng, tài khoản và cài đặt, sau đó NixOS sẽ xây dựng hệ thống của bạn để phù hợp với những sở thích đó.
Hệ thống đã cấu hình có thể dễ dàng cài đặt lại trên cùng một máy tính hoặc trên các máy khác. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là nó đòi hỏi người dùng phải học ngôn ngữ Nix và hệ thống mô-đun của nó. Nếu bạn đang muốn duy trì một môi trường làm việc hiệu quả và chạy Nix trong máy ảo (VM), đặc biệt là khi bạn đang khám phá các khả năng của nó như một dự án phụ, có lẽ bạn nên gắn bó với Arch.
Arch tương tự như các bản phân phối Linux khác, nơi nó đòi hỏi cấu hình thủ công hoặc chỉnh sửa các tệp cấu hình. Việc phải cấu hình lại thủ công liên tục có thể dẫn đến giảm độ tin cậy và khiến việc di chuyển hệ thống trở nên khó khăn hơn. Bạn có thể xây dựng hệ thống của mình từ nền tảng với Arch, nhưng nó cung cấp ít không gian hơn cho việc thử nghiệm.
3. Chuyển đổi môi trường desktop dễ dàng
Di chuyển giữa KDE, GNOME, hoặc Plasma một cách dễ dàng
Màn hình giao diện NixOS
Một lợi ích khác của NixOS là trải nghiệm rủi ro thấp khi chuyển đổi giữa các môi trường desktop khác nhau. Nix cho phép bạn hoán đổi các phần của hệ thống chỉ với một vài chỉnh sửa nhỏ trong tệp cấu hình. Có thể chuyển đổi dễ dàng giữa KDE, GNOME, XFCE hoặc các môi trường khác và áp dụng các thay đổi vào tệp cấu hình bằng cách sử dụng lệnh nixos-rebuild switch.
Việc thay đổi trải nghiệm desktop cực kỳ đơn giản, mang lại sự linh hoạt và cho phép bạn thử nghiệm chỉ với vài dòng mã. Nếu bạn không hài lòng với những gì mình đã làm với giao diện người dùng (GUI), bạn có thể dễ dàng khôi phục lại những gì bạn có trước đó nhờ khả năng khôi phục (rollback) được tích hợp sẵn trong NixOS.
4. Kho gói phần mềm phong phú
Kho ứng dụng lớn hơn so với AUR của Arch
Các ứng dụng trong môi trường KDE Plasma của NixOS
Mặc dù bạn có thể tải phần mềm từ bất kỳ kho lưu trữ nào trên Linux, kho lưu trữ Nix tích hợp lại mạnh mẽ hơn và bao gồm hơn 80.000 gói, nhiều hơn đáng kể so với kho AUR (Arch User Repository) của Arch. Đây là một trong những kho lớn nhất trong hệ sinh thái Linux, cho phép bạn cài đặt nhiều phần mềm “hiếm” hơn trên NixOS. Việc chạy các gói ứng dụng mà không gặp xung đột do thiếu phụ thuộc, hoạt động liền mạch với hệ điều hành. NixOS tận dụng tự động hóa và tích hợp liên tục, đảm bảo rằng những gì bạn cài đặt đều đáng tin cậy.
Trình quản lý gói Nix (nixpkgs) cô lập các gói ứng dụng và các phần phụ thuộc của chúng. Khi sử dụng kho AUR trong Arch để cài đặt các gói yêu cầu các phiên bản khác nhau của cùng một thư viện, điều này thường dẫn đến xung đột phụ thuộc. Việc cài đặt phần mềm bằng kho AUR trong Arch thường đòi hỏi phải cài đặt thủ công từng phần phụ thuộc gói theo đúng thứ tự. Điều này thường khiến hệ thống Arch của tôi không ổn định, và việc khôi phục trở nên khó chịu hơn rất nhiều.
Chọn phiên bản Linux phù hợp
Việc lựa chọn phiên bản Linux phù hợp vẫn là một phần trong hành trình khám phá của tôi. Tuy nhiên, khi nói đến Arch hay NixOS, tôi đã chuyển sang NixOS nhờ cấu hình khai báo, khả năng khôi phục nguyên tử (atomic rollbacks) và tính năng chuyển đổi thành phần hệ thống linh hoạt. NixOS mang lại nhiều sự linh hoạt hơn, chỉ yêu cầu thiết lập và cấu hình tối thiểu. Trong khi đó, Arch đòi hỏi nhiều công việc thủ công và thiết lập hơn.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là NixOS có đường cong học tập dốc hơn và cần thời gian để tìm hiểu hệ thống mô-đun và ngôn ngữ Nix. Tệp cấu hình yêu cầu sử dụng Ngôn ngữ biểu thức Nix (Nix Expression Language), vì vậy bạn sẽ cần làm quen với nó nếu chưa sử dụng trước đây. Dù vậy, sự linh hoạt và khả năng thử nghiệm dễ dàng hơn với tính năng khôi phục hệ thống của nó là điểm cộng lớn. Vì vậy, nếu bạn mắc lỗi, bạn có thể dễ dàng khôi phục lại. Việc thử nghiệm với các bản phân phối Linux khác nhau là điều cần thiết để tìm ra lựa chọn tối ưu. Bạn có thể có trải nghiệm tốt khi chuyển từ Windows sang Arch Linux. Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là NixOS nhìn chung mang lại sự linh hoạt vượt trội hơn Arch.
Bạn đã từng thử NixOS hay Arch Linux chưa? Hãy chia sẻ kinh nghiệm và lựa chọn của bạn trong phần bình luận bên dưới nhé!
